بررسی جامع هوش تجاری

بررسی جامع هوش تجاری

عبارت «هوش تجاری» (به انگلیسی : Business Intelligence )  برای اولین بار در سال 1965 توسط ریچارد میلار دِوِنز در دایره المعارف واژه های تجاری آمده است. او از این عبارت برای توصیف صرافی استفاده کرد که اطلاعات محیط رو قبل از رقبا دریافت می کرد و از این راه سود به دست می آورد. توانایی در دریافت اطلاعات و پاسخ مرتبط به آن قلب مفهوم هوش تجاری است که هنوز هم به همان معنا استفاده می شود (چهرقانی و همکاران،1395).

هوش تجاری یکی از شاخه های دریای بیکران فناوری اطلاعات می باشد. مفهوم هوش تجاری نسبتاً جدید است، اما با دامنه وسیعی از تکنیک ها، ابزارها و برنامه های کاربردی (از قبیل پردازش تراکنش برخط، پردازش تحلیلی برخط، پایگاه داده تحلیلی، داده کاوی، سیستم تصمیم یار هوشمند، سیستم مدیریت دانش، مدیریت زنجیره تأمین، مدیریت ارتباط با مشتری و برنامه ریزی منابع بنگاه) در ارتباط می باشد و هدف آن ارتقاء کیفیت عملیات و تحلیل عملیات است. علاوه بر این هوش تجاری فرایند تبدیل داده به اطلاعات است، به گونه ای که سازمان تجاری را قادر به آنالیز اطلاعات می نماید تا بتواند با کسب بینش و درک صحیح، نیازمندی های همه ذینفعان سیستم را مدنظر داشته باشد (میرکاظمی و همکاران،1394).

ابزاري است که به شناسایی هوشمندانه داده هاي اطلاعاتی، تجمیع آنها و تحلیل چند بعدي داده ها که از منابع مختلف به دست آمده می پردازد و نیازهاي اطلاعاتی سازمانها را به شکل مناسب پاسخ داده و مدیران را در امر تصمیم گیري یاري و پشتیبانی می نماید (محمودي و نیک مرام،1391).

سیستمهاي هوش تجاري (BI) به دلیل افزایش مداوم نیاز سازمانهاي تجاري در زمینه تجزیه و تحلیل، تفسیر و پردازش داده ها، به بخشی جدایی ناپذیر از این سازمان در قرن بیست و یکم تبدیل شده‌اند. تعریف هوش تجاري به یک مفهوم گسترده اي از هوش کسب وکار طراحی شده که براي حمایت و بهبود تصمیم گیري که به نوبه خود، منجر به افزایش بهره وري در یک سازمان می شود اشاره دارد (رمیگیوز تونوسکی ، 2015).

هوش تجاری مجموعه توانایی ها، تکنولوژی ها، ابزارها و راهکارهایی است که به درک بهتر مدیران از شرایط کسب و کار کمک می نماید. ابزارهای هوش تجاری، دیدگاه هایی از شرایط گذشته، حال و آینده را در اختیار افراد قرار می دهد. با پیاده سازی راهکارهای هوش تجاری فاصله موجود بین مدیران میانی و مدیران ارشد و حتی کاربران نهایی از دیدگاه ارتباط اطلاعاتی از میان خواهد رفت و اطلاعات مورد نیاز مدیران در هر سطح، در لحظه و با کیفیت بالا در اختیار آنها قرار خواهد گرفت. همچنین کارشناسان و تحلیل گران می توانند با استفاده از امکانات ساده، فعالیتهای خود را بهبود بخشند و به نتایج بهتری دست پیدا کنند. در واقع هوش تجاری بر مبنای یک هدف ساده پیاده سازی می شود: «بهبود کارایی با ایجاد بستر مناسب برای تصمیم سازی در سازمان». وقتی که دیدگاه مدیران نسبت به داده های سازمانی کامل وجامع است، می توان به تصمیمات اتخاذ شده اطمینان کامل داشت و مطمئن بود که این تصمیمات، سازمان را در شرایط رقابتی حفظ می نماید و همچنین اهداف تعریف شده سازمان به دست خواهد آمد.

هوش تجاری، نه به عنوان یك محصول و نه به عنوان یك سیستم، بلكه به عنوان یك معماری و رویكردی جدید موردنظر است كه البته شامل مجموعه ای از برنامه های كاربردی و تحلیلی است كه به استناد پایگاه های داده عملیاتی و تحلیلی به اخذ تصمیم و كمك به تصمیم گیری برای فعالیت های هوشمند تجاری و كسب و كار می پردازند.

تعریف هوش تجاری در سازمانها

هوش تجاری به توانایی یک سازمان در جمع آوری، نگهداری و سازماندهی داده ها اطلاق می شود. این قابلیت منجر به تولید مقدار زیادی اطلاعات می گردد که به تولید فرصتهای جدید می انجامد. به تعبیر دیگر هوش تجاری بایستی هم هدف تجارت را در برداشته باشند و هم کاربرد عملی. هوش تجاری فرآیند تبدیل داده های خام به اطلاعات تجاری و مدیریتی است که به تصمیم گیرندگان سازمان کمک می کند که تصمیمات خود را سریعتر و بهتر اتخاذ کرده و براساس اطلاعات صحیح عمل نمایند. همه سازمانها از طریق تصمیم گیری در سطوح مختلف مدیریتی سازماندهی می‌شوند و تصمیم گیری اغلب به عنوان تبدیل اطلاعات برعملکرد تعبیر می شود و اطلاعات یک اساس و پایه منطقی برای فرآیند تصمیم گیری هستند. هوش تجاری نه به عنوان یک ابزار و یک محصول و یا حتی یک سیستم، بلکه به عنوان یک رویکرد جدید در معماری سازمانی براساس سرعت در تحلیل اطلاعات به منظور اتخاذ تصمیمات دقیق در حداقل زمان ممکن مطرح شده است (شاکری و همکاران، 1392).

ضرورت استفاده از هوش تجاری در سازمانها

همانطور که از تعاریف استنباط می شود، هوش تجاری در قالب هر تعریفی به دنبال افزایش سودآوری سازمان با استفاده از اتخاذ تصمیمات هوشمند و دقیق است و به طور اعم می توان اهداف زیر را برای این رویکرد نوین عنوان کرد:

1. تعیین گرایش های تجاری سازمان که موجب می شود تا سازمان بدون اتلاف وقت و هزینه و انرژی در سایر مسیرها به دنبال اهداف کلان و اساسی خود متمرکز شود.
2. پیش بینی بازار که می تواند قبل از اینکه رقبا سهم بازار خود را توسعه دهند، منافع جدید به وجود آمده در بازار را عاید سازمان کند.
3. بالابردن سطح رضایتمندی مشتریان که می تواند موجبات استمرار کسب و کار باشد و از دست دادن این اعتماد و رضایتمندی مراتبی را برای بنگاه به همراه دارد.
4. شناسایی مشتریان دائمی که وفادارند، می توان با پیگیری رفتار آنان، جهت گیری های کلان و استراتژیک را انجام داد.
5. تقسیم بندی مشتریان و متعاقبا ایجاد تنوع در روش برخورد با هرگروه از مشتریان.
6. افزایش کارایی سازمان در امور داخلی و شفاف سازی رویه فرایندهای کلیدی.
7. استانداردسازی و ایجاد سازگاری بین ساختارهای سازمان.
8. تسهیل در تصمیم گیری که جزء اهداف اساسی هوش تجاری محسوب می شود.
9. تشخیص زود هنگام خطرات قبل از اینکه سازمان را به مخاطرات جدی بکشاند و شناسایی فرصتهای کسب و کار قبل از اینکه رقبا آن را تصاحب کنند (بخشنده و رحمتی،1395).

 اجزاء اصلی سیستم هوش تجاری

در یك راه حل هوش تجاری ارائه شده برای یك سازمان، افراد مختلفی در بخش های مختلف درگیر می‌شوند: این افراد باید از نرم افزارهای كاربردی و تكنولوژی های مختلف در مراحل مختلف شامل جمع آوری، ذخیره سازی و تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارائه نتایج به دست آمده، استفاده كنند.

اجزا و عناصر اصلی یك سیستم هوش تجاری شامل موارد زیراست (بخشنده و رحمتی، 1395):

⭐ استخراج، انتقال و بارگذاری
⭐ انبار داده
⭐ OLAP ( به انگلیسی : On-Line Analytical Processing) “تکنولوژی است برای تحلیل پایگاه داده‌های کسب و کارهای بزرگ”
⭐ داده كاوی
⭐ نرم افزارهای گزارش گیری
⭐ سیستم تصمیم یار هوشمند
⭐ عامل هوشمند
⭐ سیستم مدیریت دانش
⭐ سیستم ارتباط با مشتری (سازماندهی متناسب با مدیریت ارتباط با مشتری)

ویژگیهای سیستم هوش تجاری

یك سیستم هوش تجاری بر اساس استاندارد ویژگی های خاصی دارد: استاندارد شامل ویژگی های وظیفه مندی، قابلیت استفاده، قابلیت اطمینان، كارایی و قابلیت پشتیبانی است، بر اساس موارد اعلام شده توسط موسسه گارتنر این ویژگی ها را میتوان به صورت زیر درسیستم های هوش تجاری تعمیم داد:

🔴 وظیفه مندی: یك سیستم هوش تجاری بر اساس این ویژگی باید بتواند موارد زیر را پاسخ دهد: بودجه ریزی، برنامه ریزی، نظارت، پیشگویی، یكپارچه سازی، گزارشات مالی، كارت امتیاز، داشبورد، گزارشات عمقی، گزارشات عمقی تا سطح دانه بندی اطلاعات، تحلیل، تعریف پرس وجو توسط كاربر، گزارش گیری زمانی و دوره ای و تحلیل های چه می شد، اگر.

🔴 قابلیت استفاده: برای پشتیبانی از این ویژگی باید امكانات زیر را داشته باشد: امكان اینكه كاربر بتواند به داده ها در حد جزییات و سطوح خلاصه سازی شده دسترسی داشته باشد. امكان اینكه كاربر بتواند محیط گرافیكی خودش را ایجاد كند. امكان ارایه گزارشات به صورت های مختلف ازجمله گراف، جدول، نقشه، سند و…

امكان نمایش گرافیكی داده ها و بصری سازی روابط بین اطلاعات تجاری و اطلاعات موقعیتی جغرافیایی (مثلاً تحلیل های جغرافیایی شعب سراسر کشور)

🔵 قابلیت اطمینان: سیستم هوش تجاری باید بتواند بدون در نظر گرفتن سخت افزار وتعداد كاربران یك دسترسی قابل اعتماد را فراهم كند. با از دست رفتن قسمتی از داده ها سیستم باید بتواند تخمین درستی از مقادیر از دست رفته انجام دهد تا نرم افزار هوش تجاری بتواند به درستی به كار خود ادامه دهد.

🔵 كارایی: برای اینكه یك سیستم هوش تجاری بتواند به درستی و به طور كارا عملیات مورد نظر خود را انجام دهد باید بتواند از یك سری ابزارها استفاده كند این ابزارها شامل: MRDB،MDDB انبار داده، معماری دولایه، سه لایه و ابر داده.

🔵 قابلیت پشتیبانی: سیستم ارایه شده توسط یك فروشنده باید به صورت كامل پشتیبانی شود. پشتیبانی خوب یك سیستم و ارایه نسخه های جدید توسط ارایه دهنده و نیزارایه مطالب آموزشی مفید در ارتباط با نرم افزار یكی از ویژگی های یك سیستم هوش تجاری است (میرابی و همکاران،1389).