تاریخچه شبکه های اجتماعی

تاریخچه شبکه های اجتماعی

برخی معتقدند که سایت های دوستیابی اولین شبکه های اجتماعی اینترنتی هستند. اولین سایت های دوستیابی زمانی شروع به کار کردند که استفاده از اینترنت تقریبا همه گیر شده بود. این سایت ها به کاربران امکان عضویت و برقراری تماس با دیگر اعضا را می دادند. سخنگاه های آنلاین هم نقش مهمی در پیشرفت و تکامل شبکه های اجتماعی داشته اند (بشارتی. کی، ۱۳۹۰)؛ اما مفهومی با عنوان شبکه های اجتماعی اینترنتی با قالب امروزی اولین بار در سال ۱۹۶۰ در دانشگاه ایلی نویز در ایالت متحده آمریکا مطرح شد. بعد از آن اولین شبکه اجتماعی اینترنتی مدرن در سال ۱۹۹۷ به نام «شش درجه» راه اندازی شد. این سایت به کاربران امکان عضویت و آشنایی با دیگر اعضا را می داد. در این سایت ابتدا کاربران امکان ایجاد پروفایل برای خود داشتند که بعد از مدتی امکان ایجاد لیست دوستان هم به آن اضافه شد (جواد افتاده، ۱۳۹۰.) البته قبل از این سایت هم سایتهایی (مثل «ملاقات» و «انجمن ها) وجود داشتند که امکان ایجاد پروفایل با امکان ارتباط با دوستان (شبکه همکلاسیها) را به کاربران می دادند؛ اما تنها سایتی که این دو ویژگی را با هم داشت، «شش درجه» بود. بنابراین به عنوان اولین شبکه  اجتماعی شناخته شد. این سایت با ارتقای امکانات خود، کارران زیادی را جذب کرد و کم کم در حال تبدیل شدن به یک ابزار تجارت بود. اما در سال ۲۰۰۰ و بعد از ۳ سال فعالیت، مسدود شد (در سال ۲۰۰۰ فروخته شد و در سال ۲۰۰۱ تعطیل شد). مهم ترین علت آن استفاده ناردست کاربرانش بود که موجب چندین شکایت از سایت شد (الهام اکبری، ۱۳۸۹)

از سال ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۱ شبکه های اجتماعی مختلفی با امکانات و ویژگی های متفاوت از دیگری ساخته شد. مثل خیابان آسیایی، سیاره سیاه و MiGenete». این ها به کاربران امکان عضویت و اضافه کردن لیست دوستان را بدون دریافت تاییدیه برای اضافه کردن دوست می دادند. کاربران می توانستند از سه نع کاربری حرفه ای، شخصی و دوستیابی استفاده کنند. این سایت ها هیچ گونه خلاقیتی نداشتند اما جزو اولین شبکه های اجتماعی هستند. (بشارتی، ی. ۱۳۹۰، شبکه های اجتماعی)

از سال ۲۰۰۱ به بعد شبکه های اجتماعی متفاوتی با کاربری های متنوع ایجاد شد و در واقع موج جدیدی از شبکه های اجتماعی شکل گرفت. لايوژورنال و رایزه از جمله اولین شبکه های اجتماعی با هداف حرفه ای بودند. لایو ژورنال شبکه اجتماعی مبتنی بر مرور ژورنال ها بود و در رایز نیز کاربران می توانستند حول فعالیت های تجاری شان شبکه سازی کنند. رایز با هدف تجاربی و کسب کار شکل گرفت و به بزرگترین شبکه خدمات کسب و کار تبدیل شد. راه اندازی شبکه های اجتماعی رایز در سال ۲۰۰۱ شروع دومین موج از شبکه های اجماعی بود که فعالیت این نوع وب سایت ها را از تمرکز بر حوزه ی سرگرمی خارج کرد. در ادامه ی همین موج بود که سایت «لینکد این» (در سال ۲۰۰۲) نیز راه اندازی شد که هنوز فعالیت آن به عنوان مهم ترین شبکه ی اجتماعی حرفه ای و تجاری ادامه دارد. در این سال ها شبکه های اجتماعی، وب سایت های حاشیه ای در دنیای مجازی محسوب می شدند و هنوز وب سایت های کلاسیک اوبی در اینترنت حرف اول را می زدند.

از سال ۲۰۰۲ شبکه ها اجتماعی فرند استر» Friendster، اور كات» (Orkut و لینکد این» راه اندازی شدند. شبکه فرند استر به عنوان مکمل سایت رایز شکل گرفت. این سایت از آنجا که یک امکان جدید را در اختیار کابران قرار داده بود، کاربران بسیاری از جذب خود کرد و بعد از یک سال، سه میلیون کاربر را از آن خود کرد. این امکان جدید که با استقبال مردم رو به رو شده بود، امکان دوست شدن فرد با چهار نسبت آن طرف تر یعنی دوست دوست دوست دوست هایش بود. یک امکان جذاب دیگر این سایت، آیکونی به نام «معروف ترین ها» بود. بعد از مدتی بعضی افراد اقدام به ایجاد پروفایل های جعلی شخصیت های معروف کردند و مشکلات ایجاد شده، کمپانی را مجبور به حذف این آیکون کرد. مشکل دیگر، حجم زیاد کاربران سایت بود که باعث ایجاد مشکلات فنی در سایت شد. در نتیجه محبوبیت این سایت در آمریکا کمرنگ شد اما در همین زمان در کشورهای دیگر به شهرت و محبوبیت بسیاری دست یافت. امروزه کاربری سایت فرند استر تغیر کرده و به شبکه اجتماعی بازی های آنلاین تبدیل شده است.

«اورکات بیوی کو کتن» مهندسی ترک تبار در ساعت هایی که مدیرانش به او و کارمندان دیگر اجازه می دادند به پروژه های شخصی خود بپردازند، روی شبکه ای کار می کرد که حاصلش سایت «اور کات» بود، اورکات شبکه ای گسترده بود. هر کس برای خود یک پروفایل داشت. برای دوستانش پیغام می فرستاد و با آن ها انجمن های گفت و گو تشکیل می داد و هر پروفایل دارای سه بخش اجتماعی، حرفه ای و شخصی است (برومند قنبری،  ۱۳۹۰). معمول ترین بخش هر پرونده که ابتدا نمایش داده می شود، بخش اجتماعی است که اطلاعات عمومی هر فرد را نشان می دهد. اورکات زمانی بسیار محبوب و پر مخاطب بود اما حالا فیس بوک جای آن را گرفته است.

 از سال ۲۰۰۳ تعداد زیادی شبکه اجتماعی با  کاربری های مختلف به وجود آمد که می خواستند به موقعیت های فرند استر دست پیدا کنند. این سایت ها گاهی کاربران و مخاطبان خاص خود را داشتند. مثل لینکند این، «مسير قابل رویت»، ، «زینگ» که کاربری تجاری و کسب و کار داشتند. شبکه «کلیسای من» که اعضای کلیساهای مسیحی را با هم آشنا می کرد. «مای اسپیس» که مهم ترین این شبکه ها بود و هدف ایجاد آن جذب کاربران فرند استر بود که دیگر به آن علاقه ای نداشتند. بنابراین با تبلیغات زیاد از راه های گوناگون دست به جذب کاربران فرند استر زد (الهام اکبری، ۱۳۸۹)در مواردي كه مشتري بخواهد از عرضه‌كننده ديگري خريدهاي خود را انجام دهد لازم است هزينه‌هايي را نيز متحمل شود.. نوجوانان، هنرمندان و اهالی موسیقی بیشتری کاربران مای اسپیس بودند. این سایت دارای محبوبیت جهانی شد (گرچه بعضی کشورها مثل هلند و سوئد و لهستان همزمان با این تحولات، شبکه های اجتماعی اختصاصی برای مردم کشور خود ایجاد کردند). مای اسپیس ویژگی ها و امکانات خاص و جذاب و مورد توجهی را ایجاد کرد که در جذب کاربران نقش بسیار مهمی داشت. مهمترین ویژگی مای اسپیس دو آیکون «چه کسی را مایلم ملاقات کنم؟» و «درباره من» است. پروفایل هر فرد هم از دو بخش «علایق» و «جزئیات در مورد فرد» تشکیل شده و امکان آپلود عکس هم در این سایت وجود دارد (الهام اکبری، ۱۳۸۹)

در سال ۲۰۰۴ فرند استر با ۷ میلیون کاربر و مای اسپیس با ۲ میلیون کاربر صاحب بیشترین کاربران در حوزه شبکه های اجتماعی بودند. اکنون مای اسپیس جای خود را به «فیس بوک» با بیش از ۴۰۰ میلیون کاربر داده است که امکانات و ویژگی های آن را تمام شبکه های اجتماعی دیگر بیشتر و به روزتر است. فيس بوک در سال ۲۰۰۴ توسط یکی از دانشجویان دانشگاه هاروارد به نام مارک زوکربرگ در خوابگاه دانشگاه راه اندازی شد (الهام اکبری، ۱۳۸۹)

این سایت در سال ۲۰۰۶ در دسترس عمومی قرار گرفت و قبل از آن به دانشجویان دانشگاه هاروارد اختصاص داشت. در این سال توییتره هم راه اندازی توییتر یک سرویس ارائه دهنده میکروبلاگینگ است که در ماه مارس سال ۲۰۰۶ توسط «جک دورسی» ایجاد شد و در ژوئیه ۲۰۰۶ آغاز به کار کرد و هم اکنون بیش از ۲۰۰ میلیون نفر کاربر دارد.

توییتر با شعار «چه کار می کنید؟» پا به میدان وب ۲ گذاشت اما در نوامبر سال ۲۰۰۹ میلادی این شعار به چه اتفاقی در حال رخ دادن است؟» تغییر کرد. یکی از ویژگی های توییتر محدود بودن به تایپ تنها ۱۴۰ کاراکتر است. این دو ویژگی به قدری نو بود که به سرعت در بین کاربران به محبوبیت رسید. در توییتر علاوه بر فرستادن متن می توان فیلم، عکس و صدا نیز ارسال کرد. توییتر در لغت به معنی جیک جیک کردن است در سال ۲۰۰۸ فیس بوک با ایجاد صفحات اصلی وب سایت خود به زبان های مختلف، موجب رشد چشم گیر کاربران و کاربری سایت خود شد (جواد افتاده، ۱۳۸۸.)

بعد از راه اندازی فیس بوک، ابتدا اکثر دانشجویان هاروارد و بعد از آن بسیاری از دانشگاهیان ایالات متحده و حالا تمام دانشگاه های معتبر و بزرگتری شرکت های دنیا و بزرگ ترین چهره های جهانی و جمعیت بسیار زیادی از مردم سرتاسر جهان عضر این شبکه اجتماعی هستند..

برخی معتقدند که سایت های دوستیابی اولین شبکه های اجتماعی اینترنتی هستند. اولین سایت های دوستیابی زمانی شروع به کار کردند که استفاده از اینترنت تقریبا همه گیر شده بود. این سایت ها به کاربران امکان عضویت و برقراری تماس با دیگر اعضا را می دادند. سخنگاه های آنلاین هم نقش مهمی در پیشرفت و تکامل شبکه های اجتماعی داشته اند (بشارتی. کی، ۱۳۹۰)؛. اطلاعات بیشتری در مورد افرادی که کاربر با آنها در زندگی روزمره آشنا بوده می دهند این اطلاعات می تواند به عنوان یک تسهیل کننده اجتماعی عمل کند و انواع جدید از تعامل ها را به وجود آورده است. همچنین این سایت ها را راه ها جدیدی برای ارتباط با دیگر افراد بر پایه علایق، مسائل با تجربه های مشترک در اختیار اعضا قرار می دهند. (شرف الدین و همکاران ۱۳۹۳: ۸) اصطلاح شبکه های اجتماعی زیرمجموعه ی رسانه های اجتماعی قرار دارد. رسانه های اجتماعی، مفاهیمی کلی هستند که در خلال تکنولوژی های جدید چون اینترنت، تلفن همراه و شبکه های اجتماعی و…. پدید آمده اند. شبکه های اجتماعی به علت بی مکانی حاکم بر اینترنت، بر علایق افراد و گروه ها بنیان نهاده شده اند. شبکه های اجتماعی به نوعی از مشارکت همگانی ساخته شده اند. در شبکه های اجتماعی امکان برقراری رابطه و تعامل مستقیم وجود دارد. اگرچه در رایانامه پست های الکترونیکی، امکان انتقال اطلاعات وجود دارد، هم زمان بودن در آن وجود ندارد، این هم زمانی را می توان در شبکه های اجتماعی مشاهده کرد که شبکه ها امکان ردوبدل اطلاعات در میان افراد گوناگون را دارند. شبکه های اجتماعی، فضاهایی در دنیای مجازی هستند که برای ارتباط میان افراد مختلف، با سطوح گوناگون دسترسی به وجود آمده اند. ایجاد ارتباطات جمعی و میان فردی، تشکیل اجتماعات مجازی، اطلاع رسانی و c و نظریات شناخته شده ترین کارکردهای این فضاها هستند. برخی ویژگی های شبکه های اجتماعی را این چنین تعریف کرده است: به اشتراک گذاری، بسیج کنندگی و سازماندهی، دوستی، اعتماد، حلقه های مخاطبان، استناد و تعمیم، چندرسانه ای بودن، نقد بی رحمانه، دنبال کردن و دنبال شدن پرستیژ، باز انتشار، خرد جمعی، جهانی بودن، سرگرمی، ساختار دموکراتیک، قدرت سرمایه ی اجتماعی، تحرک اجتماعی و ابتکار و خلاقیت، حضور افراد در شبکه های اجتماعی، می تواند مشارکت مردم را افزایش دهد. چرا که بیشتر افرادی که در این شبکه ها هستند، با توجه به علایق، دیدگاه ها و اشتراک هایی که وجود دارد با یکدیگر به تعامل و گفتگو می پردازند. افراد در شبکه های اجتماعی اهداف مختلفی را دنبال می کنند؛ می توانند به دنبال اهداف تجاری خویش آمده باشند با اهداف شخصی، یا اجتماعی و….، ولمن می گوید: یک شبکه ی اجتماعی، مجموعه ای از گروه های مرتبط اجتماعی است که با یک یا چند رابطه به هم وصل شدند. اعضای گروه ها یا شبکهی واحدهایی هستند که با رابطه به یکدیگر پیوستند. این واحدها به طور معمول بیشتر اشخاص با سازمان ها هستند؛ اما در اصل هر واحدی که می تواند به واحدهای دیگر متصل شود، می تواند مانند گروه ها مطالعه شود.(نقيب السادات: ۱۳۹۲: ۲۱۹ و ۲۱۸)