مشوق­ ها و موانع بین ­المللی سازی در ایران

مشوق­ ها و موانع بین ­المللی سازی در ایران

محرک­های دولتی و کاهش ریسک از عوامل مشوق فعالیت­های بین ­المللی در شرکت­های ایرانی می­باشد. محرک­های صادرات به تنهایی می­توانند به بهبود اقتصاد ایران کمک کنند زیرا در بسیاری از بخش­ها پتانسیل برای صادرات وجود دارد (شجاعی ­فرد، 1399). از آنجا که شرکت­ها معمولا تمایل ندارند با تکیه صرف بر بازارهای داخلی تمام سرمایه خود را در یک کانال متمرکز کنند و می­خواهند بانفوذ در بازارهای بین ­المللی این ریسک را کم کنند بسیاری از مطالعات به این نقش صادرات اشاره کرده­اند. از سویی محققان عوامل اشباع بازار داخلی توسعه برند و بهره برداری کامل از ظرفیت تولید سه گروه از مشوق­ها و محرک­های بین­ا لمللی سازی هستند که با توجه به شرایط ایران عامل اول برای بنگاه ­های ایرانی چندان نقشی ندارد (صارمی و ذاکری، 1399). در ایران موانعی باعث کاهش فعالیت­های بین ­المللی می­شوند که برخی از آن­ها عبارتند از (رضوی، 1398):

• سرمایه ­گذاری خارجی به واسطه تجهیزات عملیاتی پیچیده یا نامطلوب.
• مشکلات بین­ المللی.
• تهیه مواد اولیه با کیفیت وارداتی.

علاوه بر موارد مشوق­ ها و موانع بین ­المللی سازی در ایران یکی از مشکلات اصلی در کشورهای در حال توسعه زنجیره تأمین و مشکلات حمل و نقل و بارگیری است که ایران نیز از این امر مستثنی نمی­باشد. وجود مشکلات در زنجیره تأمین می­تواند صادرات را کاهش دهد زیرا باعث تأخیر در زمان تحویل می­گردد. در کشورهای در حال توسعه این مسأله به این معنی است که در متحد شدن با بازارهای بین­ المللی در دسترس بودن حمل و نقل و دیگر سرویس­ها به اندازه کیفیت حائز اهمیت است و جای نگرانی دارد. این مسائل جزء وظایف و همکاری­های دولت با تولیدکنندگان می­شود. دولت باید سعی کند موانع صادرات را تا حدی که مایل به ارتقاء صادرات است کاهش دهد (کردی و بای­تمری، 1395).

از دیگر محرک­های مشوق صادرات می­توان به وام­های کم بهره، معافیت مالیاتی، معرفی و تبلیغات برون مرزی رایگان، قیمت­های پائین و یا طرح­های فروش لیزینگ زمین، برق و آب نام برد. که این موارد در ایران یا اصلا وجود ندارد و یا بسیار کم و ناکافی هستند. کمک بابت تأمین تمام و یا بخشی از هزینه­ های اقدامات زیر نیز در ارتباط با حمایت از توسعه صادرات کالا و خدمات ویژه با فناوری بالا و در جهت توسعه و تجهیز زیرساخت­های صادرات با تشخیص سازمان توسعه تجارت ایران از جمله مشوق­های صادرات و به تبع آن بین­ المللی شدن بنگاه­ ها می­باشد (دهدشتی شاهرخ، 1395):

• بازاریابی و تبلیغات؛ از جمله تولید برنامه ­های تبلیغاتی مربوط به تجارت خارجی، برگزاری و حضور بنگاه­ های تولیدی و صادراتی در نمایشگاه­ های خارج از کشور، مشارکت در هیأت­های تجاری، بازاریابی اعزامی به بازارهای هدف، پذیرش هیأت­های تجاری به کشور. انجام طرح­های تحقیقات بازار، برگزاری همایش­های تجاری در داخل و خارج کشور، تولید و چاپ و تخیه کتب و نشریات تجاری، تهیه محصولات رسانه­ای در حوزه تجارت خارجی، تهیه فیلم و محصولات تلویزیونی و ماهواره­ای خارج از کشور، کمک هزینه ثبت محصولات در بازارهای هدف کمک به اجرای برنامه ­های مرتبط با موضوع نام و نشان تجاری.
• برنامه­ های توسعه صادرات استانی؛ از جمله حمایت از طرح­ها و پروژه ­های استانی با اولویت مصوبات سفرهای هیأت دولت، اجرای برنامه راهبردی توسعه صادرات استان­ها و اجرای طرح هدایت صادرات استان­ها.
• خدمات بازرگانی؛ از جمله حمایت از حفظ و ماندگاری در بازارهای هدف، تسهیل خدمات بازرگانی شامل خدمات بانکی و بیمه­ای در قالب تأمین و پرداخت بخشی از سود و کارمزد تسهیلات اعطایی بانک­های عامل به صادرکنندگان، پرداخت هزینه ­های اعتبارسنجی متمرکز صادرکنندگان، پرداخت بخشی از کارمزد و حق بیمه صندوق ضمانت صادرات ایران بابت صدور بیمه­نامه و ضمانت­های صادراتی و اعتباری مورد نیاز صادرکنندگان.
• توسعه زیرساخت­های تجاری؛ از جمله پوشش بخشی از هزینه­ های حمل و نقل، توسعه و ایجاد پایانه­ های صادراتی ریال، صادرات مجدد و توسعه بسته­ بندی از طریق تشکل­های صادراتی.
• شبکه­ های کسب­وکار صادراتی؛ از جمله توسعه و توانمندسازی تشکل­ها، حمایت از صندوق­های غیردولتی توسعه صادرات، کمک به تشکل­ها برای اجرای برنامه ­ها و فعالیت­های مرتبط با وظایف فراکسیون صادرات، حمایت از شرکت­های مدیریت صادرات، کنسرسیوم­ های صادراتی و خوشه­ های صادرات­گرا.
• آموزش، اطلاع رسانی و فرهنگ­سازی؛ از جمله برگزاری گردهمایی و سمینارها، دوره ­های آموزشی، کارگاه ­های تخصصی تجاری، فرهنگ ­سازی صادرات و انجام طرح­های تحقیقاتی و پژوهشی.
• سایر طرح­های توسعه صادرات و اقدامات مرتبط در جهت بهبود تجارت خارجی.

بین ­المللی سازی بنگاه های کوچک و متوسط در ایران

علی­رغم توانمندی بنگاه­ های کوچک و متوسط ایران بالاخص در زمینه صنایع غذایی، تا به حال مرجعی بصورت رسمی گزارشی از صدور این تکنولوژی و توانمندی به خارج از مرزها گزارش نشده است و تنها نمود فعالیت­های بین ­المللی در ایران صادرات محصول می­باشد. عموما همکاری بنگاه ­های کوچک و متوسط در بین ­المللی سازی به علت درصد کم و محدود مسائل مالی و مدیریتی ناچیز است (رضوی، 1398). اگرچه توسط گسترش­های قبلی در بحث بین­ المللی سازی، بازارهای جهانی برای همکاری­های چندملیتی مناسب نیستند. این علایق جدید چندین بنگاه­ کوچک و متوسط را برای بین ­المللی سازی به عنوان یک رابط فرصت سازی کرده و نیز رشد و توسعه سودآور را تشویق می­کند. امروزه تعداد فزاینده­ای از پروژه ­های تحقیقاتی نیز رشد و توسعه سودآور را تشویق می­کند (دهدشتی شاهرخ، 1395).

امروزه تعداد فزاینده­ای از پروژه ­های تحقیقاتی مربوط به بنگاه­ های اقتصادی بااندازه ­های کوچک و متوسط بین ­المللی در مقاله ­های دیگر قابل دسترس و استفاده هستند. بر خلاف این امر مسلم اکثر بنگاه­ های کوچک و متوسط بین­ا لمللی سازی را به عنوان یک قسمت یا فاز کشف نشده و جدید کسب­وکار در نظر می­گیرند زیرا فرآیند بین ­المللی سازی با چالش­ها و نگرانی­های جدیدی روبروست (عماری و امیرحصاری، 1399). مطبوعات مربوط به بین­ المللی سازی بنگاه­ های کوچک و متوسط سه روش را مورد بحث قرار می­دهند؛ روش مرحله­ای، روش شبکه­ای و روش جهانی. روش شبکه­ای بر مشکل عدم وجود منابع مالی و تکنولوژیکی بنگاه­ های کوچک و متوسط فائق می­آید و به بنگاه ­های کوچک و متوسط کمک می­کند تا از عهده چالش­ها و برطرف نمودن این چالش­ها و مشکلات برآیند(هزينه هاي اقتصادي جنگ تجاري). البته این امر تا زمان وجود یک بازار بین­ المللی آسان است. شبکه ­ها هم می­توانند روابط و قراردادهای رسمی و هم می­توانند غیررسمی باشند و احتمال دارد که در هر مرحله با دیگر بنگاه­ ها در بحث توسعه قراردادی ببندند (یوسفی، 1398).