ریسک ادراک شده چیست؟

البته ریسک به طور مطلق همیشه به معنای از دست دادن نیست. در تئوری بازی و سرمایه‌گذاری ریسک تنها یک مقیاس برای ناسازگاری نتایج پیش‌آمده است. بیمه یک مثال کلاسیک از سرمایه‌گذاری است که ریسک تولید می‌کند. خریداران مبلغی را به عنوان ضمانت می‌پردازند تا از آنها در برابر از دست دادن کالایشان محافظت شود. ( بابایی، وزیر زنجانی، 1390)

تعاریف ریسک

معناي ريسک در فرهنگ لغت «در معرض گذاشتن خود تا حد ضرر» است.(فرهنگ دهخدا)
برای درک مفهوم ریسک لازم است پاسخ سوال های زیر را بدانیم.

🔍 ریسک چیست و چه زمانی ریسک بزرگ است و چه زمانی کوچک است؟
🔍 آیا اصلا باید در زندگی ریسک کرد؟

دانشمندان معتقدند بدون ریسک زندگی انسان پیشرفت نمی‌کند. ریسک یک مفهوم است. مفهومی که از سالیان دور در زندگی بشری قد علم کرده است. زمانی که انسان غارنشین به دنبال شکار از غارش خارج می‌شد، ریسک می‌کرد و زندگی خود را به خطر می‌انداخت. امروز هم که انسان امروزی پایش را از خانه بیرون می‌گذارد، به محل کارش می‌رود و سفر می‌رود، ریسک می‌کند.(ایری، 1393)
برای درک طبیعت ریسک، ابتدا باید از تعریف آن آغاز کرد. اگرچه تفاوت‌های فراوانی در چگونگی تعریف ریسک وجود دارد، ولی تعریفی که در ادامه ارائه می‌شود، به‌طور مختصر ماهیت آن را نشان می‌دهد:
ریسک یعنی احتمال متحمل شدن زیان.
دوروفی ، در سال 1996 ریسک را در دو جنبه اصلی بیان نموده است:
1.مقدار زیان می بایست ممکن باشد.
2. عدم اطمینان در رابطه با آن زیان نیز می‌بایست وجود داشته باشد. (دوروفی، 1996)
در اکثر تعاریف به دو جنبه آن، یعنی زیان و عدم اطمینان، اشاره شده است. ولی سومین جنبه آن، یعنی انتخاب، معمولاً به‌صورت ضمنی مورد اشاره قرار می گیرد که منظور از انتخاب، چگونگی توجه نمودن به آن است. این سه شرط، پایه های اساسی ریسک و مبنایی برای بررسی عمیق‌تر آن هستند.
به عقيده پراکتور تمامی موارد زیر ریسک است. در حقیقت این معني درست است.
🔵 خنديدن ريسک است شايد احمق به نظر آيي.
🔵 گريستن ريسک است شايد احساساتي به نظر آيي.
🔵 رسيدن به ديگري ريسک است شايد گرفتار شوي.
🔵 نشان دادن احساسات ريسک است شايد مجبور شوي خود واقعي ات را نشان دهي.
🔵 مطرح کردن ايده ها و آرزوها ريسک است شايد به آنها نرسي.
🔵 عاشق شدن،ريسک است شايد در عوض عاشقت نشوند.
🔵 زيستن ريسک است شايد بميري.
🔵 سعي کردن ريسک است شايد شکست بخوري.
🔵 اگر ريسک نکني شايد بتواني از رنج و غم اجتناب کني اما نمي تواني بياموزي،احساس کني، تغيير کني، رشد کني، عاشق شوي و زندگي کني.
🔵 بزرگترين خطر در زندگي ريسک نکردن است، کسي که ريسک نمي کند کاري هم انجام نمي دهد و چيزي هم به دست نمي آورد. فقط کسي که ريسک مي کند آزاد است.
🔴 چه چيزي باعث مي شود افراد ريسک نکنند حتي اگر ريسک کمتري باشد و به آنها چيزي را بدهد که واقعا می‌خواهند؟
🔴 به احتمال زياد در مورد بسياري از افراد ترس از دست دادن و شکست و تحقير شدن است.
🔴 چرا ما به طور اتوماتيک فکر مي‌کنيم شکست خواهيم خورد؟
🔴 چرا اول سعي نکنيم و بعد اگر شکست خورديم به عنوان يک تجربه به آن نگاه کنيم و ادامه دهيم؟
🔴 چه چيزي باعث مي شود ما اين افکار حقير را داشته باشيم؟
جواب تمامی این سوالات به نظر پراکتور به گذشته افراد بر مي گردد و از آنجايي که درسي تحت عنوان ريسک کردن در مدارس نداريم به اين نتيجه مي رسيم که ترس به ريسک کردن بر مي گردد به دوراني که حتي نمي توانيم به خاطر بياوريم. وقتي بچه بودي و اولين قدم ها را مي خواستي برداري از پدر و مادر و بزرگتر هايت مي شنيدي که مي گفتند :مواظب باش مي افتي. يااين کار را نکن خطرناک است. گرچه به نظر مي آيد بچه ها گوش نمي کنند اما تمام اين صحبتها شروع شکل گرفتن الگوي جسارت نداشتن،احتياط کردن و در نهايت ريسک نکردن است. (باب پراکتور، 2010)
ریسک عبارت است از تهدید ناشی از رویداد یا اقدامی که به طور نامطلوبی توانایی یک سازمان را در دستیابی به اهدافش تحت تأثیر قرار می دهد. (ایری، 1393)

مفاهیم مرتبط با ریسک

🔴 خطر: خاصیت ذاتی یک ماده وعامل صدمه زننده می باشد که بصورت های مختلف نظیر عوامل شیمیایی، بیولوژیکی ویا مکانیکی ظاهر می‌شود.
🔴 شرایط خطرآفرین: عواملی که حادثه تلقی نمی شوند ولی می توانند زمینه واحتمال وقوع حوادث وبروز خسارت را فراهم نمایند.
🔴 مخاطره: شرایطی است که ظرفیت نهایی آسیب رسانی بصورت بالقوه وجود دارد.
🔴 احتمال: وقوع پیشامدی که حتمی است.
🔴 وقوع: پیشامدی که احتمال وقوع دارد و امری نسبی است ومقدار آن بین صفرویک متغیراست و هر چه بیشتر به سمت یک نزدیک باشد وقوع آن محتمل تر است. وهرچه به صفر نزدیک تر باشد احتمال وقوع آن کمتر خواهدبود. درحالت صفرویک یک قطعیت وجود خواهد داشت وبا اطمینان می توان درمورد وقوع یا عدم وقوع آن اظهار نطر نمود. در مواردی که احتمال وقوع بیش از صفروکمتر از یک باشد با تردید روبرو می شویم.خصوصا در زمانی که احتمال وقوع در عدد نیم واقع شود.
🔴 عدم اطمینان: عدم اطمینان شکی است که فرد در ارتباط با توانایی خود برای پیش بینی برخی پیشامدهای محتمل دارد.
بدین صورت هرچه فرد از توانایی پیش بینی بیشتری برخوردار باشد باخطر کمتری روبرو می گردد. پس عدم اطمینان برخلاف ریسک امری ذهنی ومربوط به برداشت و برآورد فرد از یک موقعیت عینی توام با احتمال وقوع خطر است.

استراتژی های مدیریت ریسک

وقتی که ریسک ها شناسایی و ارزیابی شدند، تمامی تکنیک های اداره ریسک در یک یا چند طبقه از چهار طبقه اصلی قرار می گیرند:
1. انتقال: یعنی موجب شدن اینکه بخش دیگری ریسک را قبول کند، به وسیله بستن قرارداد.
2. اجتناب: یعنی انجام ندادن فعالیتی که باعث ریسک می‌شود.
3. کاهش: استراتژی کاهش، یعنی به کارگیری شیوه هایی که باعث کاهش شدت زیان می‌شود.
4. پذیرش: یعنی قبول زیان وقتی که آن رخ می دهد.
استفاده مطلوب از این استراتژی‌ها شاید امکان پذیر نباشد. بعضی از آنها ممکن است مستلزم بده بستانهایی باشد که برای فرد یا سازمانی که در زمینه مدیریت ریسک تصمیم گیری می‌کند، قابل قبول نباشد.
به‌طور کلی، مدیریت ریسک فرایند سنجش یا ارزیابی ریسک و سپس طرح استراتژی‌هایی برای اداره ریسک است. در مجموع، استراتژی‌های به‌کار رفته شامل: انتقال ریسک به بخشهای دیگر، اجتناب از ریسک، کاهش اثرات منفی ریسک، و پذیرش قسمتی یا تمامی پیامدهای یک ریسک خاص هستند. مدیریت ریسک سنتی، تمرکزش روی ریسک‌های جلوگیری کننده از علل قانونی و فیزیکی بود (مثل حوادث طبیعی یا آتش سوزیها، تصادفات، مرگ و میر و دادخواهی ها). مدیریت ریسک مالی، از سوی دیگر، تمرکزش روی ریسک‌هایی بود که می‌تواند استفاده از ابزار مالی و تجاری را اداره کند.
مدیریت ریسک ناملموس، تمرکزش روی ریسک‌های مربوط به سرمایه انسانی، مثل ریسک دانش، ریسک روابط و ریسک فرایندهای عملیاتی است. بدون توجه به نوع مدیریت ریسک، تمامی شرکتهای بزرگ دارای تیم‌های مدیریت ریسک هستند و شرکتها و گروه‌های کوچک به‌صورت غیر رسمی، در صورت عدم وجود نوع رسمی آن، مدیریت ریسک را مورد استفاده قرار می دهند.
در مدیریت ریسک مطلوب، یک فرایند اولویت بندی منظور گردیده که بدان طریق ریسک‌هایی با بیشترین زیاندهی و بالاترین احتمال وقوع در ابتدا و ریسک هایی با احتمال وقوع کمتر و زیاندهی پایین تر در ادامه مورد رسیدگی قرار می‌گیرند.
در عمل، این فرایند ممکن است خیلی مشکل باشد و همچنین در اغلب اوقات ایجاد توازن میان ریسک‌هایی که احتمال وقوع شان بالا و زیاندهی شان پایین و ریسک‌هایی که احتمال وقوع شان پایین و زیاندهی شان بالاست، ممکن است به‌طور مناسبی مورد رسیدگی قرار نگیرند. درنتیجه می توان ریسک‌های موجود در سازمان را از این دو بعُد نیزطبقه بندی کرد.

نقش مدیریت ریسک

مدیریت ریسک عمدتا با کاهش اثرات نامطلوب آن دسته از رویدادهای داخلی و خارجی سروکار دارد که به طور زیان آوری فعالیت سازمان را تحت تأثیر قرار می دهند. مدیریت ریسک باید متشکل از مجموعه ای از فرآیندهای مستمر و در حال توسعه ای باشد که در سراسر استراتژی یک سازمان به کار گرفته می شوند و باید به شیوه ای قاعده مند کلیه ریسک های مربوط به گذشته، حال و آینده را مورد توجه قرار دهد.(سرلک، 1389)

انواع ریسک

انواع طبقه بندی ریسک